اثر میان‌مدت تناوب‌های زراعی بر عملکرد دانه ذرت (Zea mays L.) و گندم (Triticum aestivum L.) و ویژگی‌های خاک

اثر میان مدت تناوب زراعی بر عملکرد دانه گندم رقم شیراز و ذرت هیبرید سینگل کراس 704 و ویژگی­های خاک در زمینی به مساحت 200 هکتار در دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز در یک آزمایش پنج ساله (1389 تا 1394) در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با چهار تکرار مورد ارزیابی قرار گرفت. تیمارهای آزمایشی شامل هشت نوع تناوب زراعی (1- آیش کامل (نکاشت)، 2- کشت مداوم ذرت-گندم، 3- تناوب گندم با یونجه، 4- تناوب ذرت با یونجه، 5، 6، 7 و 8- آیش در یک، دو، سه و چهار فصل از ده فصل رشد) بودند. نتایج نشان داد که بیشترین عملکرد دانه گندم (7706 کیلوگرم در هکتار) و علوفه تر ذرت (82140 کیلوگرم در هکتار) هنگامی به­دست آمد که یونجه در تناوب حضور داشت. آیش نیز تاثیر مثبتی بر عملکرد هر دو گیاه داشت که برای گندم تا چهار و برای ذرت تا دو فصل آیش، اثر مثبت مشاهده­شد. کشت مداوم ذرت-گندم به دلیل سطح بالاتر شوری خاک و محتوای کمتر نیتروژن، فسفر، روی، آهن، مس و منگنز، نسبت به تناوب با یونجه یا نظام­های بیشتر از دو فصل آیش، باعث کاهش معنی­دار عملکرد گندم و ذرت در طول آزمایش شد. تناوب­های گندم و ذرت با یونجه با بهبود محتوای نیتروژن، فسفر، آهن و منگنز خاک، با افزایش عملکرد دانه گندم و علوفه تر ذرت همراه بود. محتوای عناصر کم­مصرف خاک در نظام­های همراه با آیش بالاتر بود و همین عامل می­تواند دلیل افزایش و یا ثبات عملکرد دانه گندم و علوفه تر ذرت در این تیمارها باشد. نتایج این آزمایش نشان داد که تناوب با یونجه یا آیش دو تا سه فصل برای ذرت و چهار فصل برای گندم، با بهبود حاصلخیزی خاک، بیشترین عملکرد دانه گندم و علوفه تر ذرت را تولید کرد.